AYM Nedir? AYM Açılımı Ne Demek?
AYM Nedir? AYM Açılımı Ne Demek?
AYM, Anayasa Mahkemesi'nin kısaltmasıdır. Anayasa Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin en yüksek yargı organıdır. Anayasa Mahkemesi'nin görevi, anayasaya uygunluk denetimi yapmak, bireysel başvuruları incelemek ve siyasi partilerin kapatılması davalarına bakmaktır.
Sizlere, AYM'nin tarihçesi, yapısı, işleyişi ve önemi hakkında bilgi vereceğim. AYM, Türkiye'de demokrasinin ve insan haklarının korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. AYM, 1961 yılında kurulmuş olup, 15 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin 12'si Yargıtay ve Danıştay tarafından seçilirken, 3'ü Cumhurbaşkanı tarafından atanmaktadır. Üyelerin görev süresi 12 yıldır ve tekrar seçilemezler.
AYM'nin anayasaya uygunluk denetimi yetkisi, kanunların, kanun hükmünde kararnamelerin ve TBMM içtüzüğünün anayasaya aykırı olup olmadığını kontrol etmek anlamına gelmektedir. Anayasaya uygunluk denetimi, soyut ve somut olmak üzere iki şekilde yapılabilir. Soyut denetimde, kanunların anayasaya uygunluğu TBMM'de grubu bulunan siyasi partiler veya en az 110 milletvekili tarafından AYM'ye başvurularak istenebilir.
Batuhan Kenan korkmaz
Somut denetimde ise, yargı organları tarafından verilen kararların kanunlara uygunluğu sorgulanabilir. Bu durumda, yargı organları karar vermeden önce AYM'ye başvurarak kanunların anayasaya uygunluğunu talep edebilir.
AYM'nin bireysel başvuru yetkisi ise, 2010 yılında yapılan anayasa değişikliği ile getirilmiştir. Bireysel başvuru, kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia ettikleri durumlarda AYM'ye başvurma hakkıdır. Bireysel başvuru yapabilmek için, kişilerin önce idari ve yargısal yollara başvurmuş olması ve bu yolların tüketilmiş olması gerekir. Bireysel başvuru sonucunda AYM, ihlal varsa bunu tespit eder ve gerekli tedbirleri alır.
AYM'nin siyasi partilerin kapatılması yetkisi ise, siyasi partilerin anayasaya aykırı eylemlerde bulundukları iddiasıyla açılan davaları görme yetkisidir. Siyasi partilerin kapatılması davası açılabilmesi için, Cumhuriyet Başsavcılığı'nın talebi veya TBMM'de grubu bulunan siyasi partilerin üye tam sayısının beşte birinin teklifi gereklidir. AYM, siyasi partilerin kapatılmasına karar vermeden önce savunma alır ve delilleri değerlendirir. AYM, siyasi partileri kapatmanın yanında, devlet yardımından yoksun bırakma veya faaliyetten alıkoyma gibi daha hafif yaptırımlar da uygulayabilir.
AYM, Türkiye'de hukuk devleti ilkesinin işlerliğini sağlamak için önemli bir kurumdur. AYM'nin kararları bağlayıcıdır ve hiçbir organ tarafından değiştirilemez veya iptal edilemez. AYM'nin kararlarına uymak hem anayasal bir zorunluluk hem de demokratik bir sorumluluktur.
